मस्कट, ओमान, चैत ३० :
संयुक्त राज्य अमेरिका र इरानबीच तेहरानको आणविक कार्यक्रमबारे अत्यन्त संवेदनशील वार्ता शनिबार ओमानको राजधानी मस्कटमा सुरु हुँदैछ। वार्ता सफल नभए सैनिक कारबाही हुन सक्ने चेतावनी अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले दिनुभएको छ।
यो वार्ता सन् २०१८ मा राष्ट्रपति ट्रम्पले इरानसँगको अन्तर्राष्ट्रिय आणविक सम्झौताबाट अमेरिका बाहिरिएपछि दुबै देशबीचको सबैभन्दा उच्चस्तरीय संवाद हो। वार्तामा अमेरिकातर्फबाट विशेष दूत स्टिभ विटकोफ र इरानतर्फबाट विदेशमन्त्री अब्बास अराघ्ची नेतृत्व गर्नुभएको छ।
इरानको सरकारी समाचार संस्था अनुसार अराघ्चीको टोली शनिबार बिहान तेहरानबाट मस्कट प्रस्थान गरिसकेको छ।
वार्ता सुरु हुनु केही घण्टा अघि राष्ट्रपति ट्रम्पले पत्रकारहरूसँग भन्नुभयो, “म चाहन्छु इरान समृद्ध र सुखी देश बनोस्, तर त्यसले कहिल्यै आणविक हतियार नबनाओस्।”
इरानका सर्वोच्च नेता अयातोल्ला खामेनेईका सल्लाहकार अली शामखानीले सामाजिक सञ्जालमा लेख्दै भनेका छन्, “हामी एक वास्तविक र न्यायोचित सम्झौता खोजिरहेका छौं। यदि अमेरिकाले सद्भाव देखायो भने वार्ता सफल हुन सक्नेछ।”
वार्ताको औपचारिक स्वरूप पुष्टि भइसकेको छैन। अमेरिकाले प्रत्यक्ष वार्ता हुने बताएको छ भने इरानले तेस्रो पक्षको माध्यमबाट संवाद हुने बताएको छ। इरानी सञ्चार माध्यमका अनुसार दुबै पक्षले ओमानी विदेशमन्त्रीसँग भेटपछि अप्रत्यक्ष वार्ता सुरु गर्नेछन्।
चिन्ता बढ्दो
दुबै देशले पछिल्ला दिनमा एकअर्कालाई सैनिक कारबाहीको चेतावनी दिँदै आएका छन्। ट्रम्पले भन्नुभएको छ, “यदि वार्ता असफल भयो भने, आवश्यक परे सैन्य कदम चालिन्छ।” यसको जवाफमा इरानले अन्तर्राष्ट्रिय निरीक्षकहरूलाई देशबाट निष्कासित गर्न सक्ने चेतावनी दिएको छ, जसलाई अमेरिका तनावको वृद्धि मानेको छ।
वर्षौंदेखि कडा प्रतिबन्धको मारमा परेको इरान अहिले वार्ताबाट केही आर्थिक राहत खोजिरहेको विश्लेषकहरू बताउँछन्। सन् २०१५ को आणविक सम्झौताबाट अमेरिका बाहिरिएपछि इरानले आफ्नो कार्यक्रम तीव्र बनाएको छ।
हालै अन्तर्राष्ट्रिय ऊर्जा संस्थाले इरानसँग ६० प्रतिशतसम्म प्रशोधित युरेनियम रहेको जानकारी दिएको छ, जुन हतियार निर्माणको लागि आवश्यक ९० प्रतिशतको नजिक छ।
सरकारको अस्तित्व जोगाउने प्रयास
विशेषज्ञहरूका अनुसार इरान अहिले पूर्णरूपमा आणविक कार्यक्रम बन्द गर्न तयार छैन, तर केही गतिविधि फिर्ता लिने सम्भावना छ । वार्ता सफल भए इरानको अर्थतन्त्रमा केही सहजता आउने र जनताको असन्तुष्टि कम हुने विश्वास गरिएको छ।
यस प्रकार, अमेरिका र इरानबीचको यो वार्ता केवल आणविक कार्यक्रमका लागि मात्र नभई, सम्पूर्ण क्षेत्रको शान्ति, स्थायित्व तथा इरानी सरकारको भविष्यका लागि पनि निकै महत्वपूर्ण मानिएको छ। रासस/एएफपी
