प्रेम सागर पाैडेल
अमेरिकी पूर्वराष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प र रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनबीच भएको वार्तापछि पश्चिमी नव-उदारवादी (neo-liberal) कित्तामा व्यापक हलचल देखिएको छ। विशेषगरी, अमेरिकी उपराष्ट्रपति जे.डी. भान्सले म्युनिख सुरक्षा सम्मेलनमा दिएको अभिव्यक्तिले यस हलचललाई थप उग्र बनाएको छ। भान्सले युरोपका लागि सबैभन्दा ठूलो चुनौती रूस वा चीन नभई युरोपकै आन्तरिक समस्याहरू भएको बताउँदै, पश्चिमी सत्ता प्रतिष्ठान (deep state) को युद्धप्रेमी नीति प्रति कटाक्ष गरेका थिए।
युक्रेन युद्ध र अमेरिका-ईयु सम्बन्ध
अमेरिकी नेतृत्व परिवर्तनपछि नव-उदारवादी शक्तिहरू पछारिँदै गएपछि, तथाकथित ‘डिप स्टेट’ (deep state) ले युक्रेन युद्धलाई निरन्तरता दिन युरोपियन युनियनलाई उचालिरहेको छ। ट्रम्पले पुटिनसँग वार्ता गरी युक्रेन संकट समाधान गर्न चाहेको संकेत पाएपछि, ईयुले ‘वाइमर समूह’ लाई अघि सारेर अमेरिका-रूस वार्तामा युरोपको संलग्नता सुनिश्चित गर्न दबाब सिर्जना गरिरहेको छ। तर, युक्रेन युद्धको समाधान युरोपियनहरूको हातमा नरहेको र उनीहरूको स्थिति पनि कमजोर रहेको स्पष्ट भइसकेको छ।
युरोपियन युनियन हाल अमेरिकाको पिछलग्गु मात्र बनेको छ। पछिल्ला तीन वर्षमा युरोपियन देशहरू युक्रेन युद्धको दलदलमा नराम्ररी फसिसकेका छन्। अमेरिका यदि यस युद्धबाट पछि हटेमा, ईयुले युद्ध जारी राख्न सक्ने अवस्था छैन। यसले गर्दा अमेरिका र ईयुबीचको सम्बन्धमा गहिरो फाटो आउने सम्भावना बढ्दै गएको छ।
‘डिप स्टेट’ को असफल रणनीति
डिप स्टेटले २०१४ अघि रूसका सिमानामा फर्कनु पर्ने सर्त राख्दै वार्ता नै हुन नदिने षड्यन्त्र गरिरहेको छ। तर, विश्व भू-राजनीति अहिले नव-उदारवादको अन्त्यतिर अघि बढिरहेको छ। अमेरिका, रूस, चीन, र अन्य शक्तिशाली राष्ट्रहरूबाट हुने दबाबले ईयुको स्थिरता जोगिन कठिन देखिन्छ। यस्तो अवस्थामा ईयुको विभाजन अब अनिवार्य जस्तै देखिएको छ।
नेपालमा ‘डिप स्टेट’ को प्रभाव
नेपालमा पनि नव-उदारवादी शक्तिहरूको प्रभाव क्रमशः खस्कँदै गएको देखिन्छ। USAID तथा कुख्यात जर्ज सोरोसको पैसामा पल्किएका तत्वहरू अहिले नेपालमा कठिन परिस्थितिको सामना गरिरहेका छन्। अमेरिकी सत्ता परिवर्तनसँगै यिनीहरूको भूमिकामा व्यापक गिरावट आएको छ। यसले संकेत गर्छ कि अब नव-उदारवादको युग समाप्त हुँदैछ र विश्व नयाँ शक्ति सन्तुलनको दिशामा अघि बढ्दैछ।
निष्कर्ष
डोनाल्ड ट्रम्प र भ्लादिमिर पुटिनबीचको वार्ताले युक्रेन युद्ध समाधानतर्फ उन्मुख भएको संकेत गरेको छ। यसैबीच, अमेरिकी उपराष्ट्रपति जे.डी. भान्सले युरोपभित्रैको समस्यालाई प्रमुख चुनौतीका रूपमा देखाउँदै नव-उदारवादी शक्तिहरूलाई कमजोर बनाउने संकेत दिएका छन्। नेपाल लगायत विश्वभर नव-उदारवादका विरुद्ध जागरण बढ्दै गएको परिप्रेक्ष्यमा, आगामी दिनहरूमा भू-राजनीतिक परिदृश्य थप रोचक हुने अपेक्षा गर्न सकिन्छ।
