प्रेम सागर पाैडेल
चीनको मध्य एसियामा रणनीतिक संलग्नता विगतका केही वर्षमा झन् बढेको छ, जसले यसको व्यापक विदेश नीतिका लक्ष्य र आर्थिक महत्वाकांक्षालाई प्रतिबिम्बित गर्दछ। बेल्ट एन्ड रोड इनिसिएटिभ (BRI) र डिजिटल सिल्क रोड जस्ता पहलहरू मार्फत चीनले यस भू-राजनीतिक महत्त्वपूर्ण क्षेत्रमा जडान बढाउन, आर्थिक विकासलाई प्रवर्धन गर्न, र आफ्नो हित सुरक्षित गर्ने लक्ष्य राखेको छ।
मध्य एसियाको रणनीतिक स्थानले यसलाई चीनको BRI को प्रमुख केन्द्र बनाएको छ, जसले आधुनिक पूर्वाधार परियोजनाहरू मार्फत प्राचीन व्यापार मार्गहरू पुनर्जीवित गर्न खोज्दछ। चीनले यस क्षेत्रको पूर्वाधारमा भारी लगानी गरेको छ, जसमा रेलवे, राजमार्ग, र उर्जा पाइपलाइनहरूको निर्माण समावेश छ। उदाहरणका लागि, तुर्कमेनिस्तान, उज्बेकिस्तान, र काजकिस्तान हुँदै जाने चीन-मध्य एसिया ग्यास पाइपलाइनले चीनकाे उर्जा स्रोत सुरक्षित गर्ने र क्षेत्रिय जडान बढाउने प्रतिबद्धतालाई प्रमाणित गर्दछ।
काजकिस्तानमा, चीनले हावाबाट चल्ने घट्ट परियोजनाहरूमा लगानी गरेको छ, जसले देशको नवीकरणीय उर्जा क्षमतालाई बढावा दिएको छ। त्यस्तै, उज्बेकिस्तानमा, ग्यास पावर प्लान्टहरूको विकासमा सहयोगले देशको उर्जा पूर्वाधारलाई मजबूत बनाएको छ। यी परियोजनाहरूले व्यापार र उर्जा आपूर्तिलाई सजिलो बनाउनुका साथै चीन र मध्य एसियाली देशहरूबीच आर्थिक सम्बन्धहरू सुदृढ पार्दछन्।
भौतिक पूर्वाधार भन्दा पर, चीनले मध्य एसियामा आफ्नो डिजिटल सिल्क रोड पहल अगाडि बढाएको छ। यसले डिजिटल पूर्वाधार विकास, इन्टरनेट जडान सुधार, र प्रविधिगत सहकार्यलाई बढावा दिने लक्ष्य राख्दछ। दूरसञ्चार र डिजिटल प्रविधिमा लगानी गरेर, चीनले मध्य एसियाली देशहरूलाई आफ्नो डिजिटल इकोसिस्टममा एकीकृत गर्न खोज्दछ, जसले यी क्षेत्रमा आर्थिक वृद्धि र प्रविधिगत प्रगतिलाई प्रोत्साहन गर्दछ।
चीनले द्विपक्षीय सम्बन्ध सुदृढ पार्न सांस्कृतिक कूटनीतिको महत्त्व बुझेको छ। शैक्षिक कार्यक्रम, सांस्कृतिक आदानप्रदान, र भाषा पहलहरू मार्फत चीनले मध्य एसियाली राष्ट्रहरूसँगको पारस्परिक सहमति र सद्भावना बढाउन खोज्दछ। यी प्रयासहरू दीर्घकालीन साझेदारी निर्माण गर्न र चीन र मध्य एसियाली देशहरूबीच साझा नियतिको भावना विकास गर्न डिजाइन गरिएका छन्।
सुरक्षा चीनको मध्य एसियामा संलग्नताको महत्त्वपूर्ण आयाम हो। आतंकवाद, अलगाववाद, र चरमपन्थको चिन्ताले चीनलाई क्षेत्रिय स्थिरता कायम राख्न मध्य एसियाली सरकारहरूसँग नजिकदेखि सहयोग गर्न प्रेरित गरेको छ। संयुक्त कानून प्रवर्तन प्रशिक्षण कार्यक्रम र सुरक्षा संवाद जस्ता पहलहरूले स्थानीय सुरक्षा बलहरूको क्षमता बढाउन र आर्थिक विकासका लागि अनुकूल सुरक्षित वातावरण सृजना गर्न लक्ष्य गर्दछन्।
मध्य एसियामा चीनको बढ्दो उपस्थितिको महत्त्वपूर्ण भू-राजनीतिक असरहरू छन्। यो क्षेत्र परम्परागत रूपमा रूसको प्रभाव क्षेत्र भएतापनि, चीनको आर्थिक र पूर्वाधार सम्बन्धी लगानीले शक्ति सन्तुलनलाई पुनर्परिभाषित गरिदैछ। मध्य एसियाली देशहरूले आफ्नो साझेदारी विविधीकरण गर्ने फाइदा बुझ्दै, आफ्नो आर्थिक लक्ष्य हासिल गर्न र कुनै एक बाह्य शक्तिमा निर्भरता घटाउन चीनसँग संलग्न हुँदैछन्।
सारांशमा, मध्य एसियामा चीनको बहुआयामिक दृष्टिकोण: जसमा आर्थिक पहल, प्रविधिगत सहकार्य, सांस्कृतिक आदानप्रदान, र सुरक्षा सहयोग समावेश छ। एक स्थिर, समृद्ध, र अन्तरसम्बद्ध क्षेत्र निर्माण गर्ने यसको रणनीतिक उद्देश्यलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ। मध्य एसियाली देशहरूका हितसँग आफ्नो हित जोडेर, चीनले क्षेत्रिय विकास र स्थिरतामा योगदान पुर्याउने सामंजस्यपूर्ण र पारस्परिक लाभकारी साझेदारी सृजना गर्न खोज्दछ।
